De onweerstaanbare aantrekkingskracht van Père Lachaise

Wat is dat toch, die aantrekkingskracht van buitenlandse begraafplaatsen? In mijn eigen woonplaats kom ik zelden op een kerkhof, behalve bij het graf van een dierbare. Maar in het buitenland word ik telkens weer verleid. Deze keer door een van de oudste, meest poëtische begraafplaatsen van Parijs: Père Lachaise.

Een plek die tot de verbeelding spreekt
Père Lachaise is niet zomaar een rustplaats voor de doden — het is na de Eiffeltoren, de Notre-Dame en de Arc de Triomphe zelfs de vierde toeristische trekpleister van Parijs. Dat heeft alles te maken met de unieke combinatie van grafkunst sinds 1804, een groen en romantisch landschap, én een indrukwekkende lijst beroemde overledenen. Het terrein was ooit het landgoed van Louis Baron Desfontaines en stond bekend als het Champ l’Évêque de Mont Louis.

Van massagraven naar individuele herdenkingsplekken
In het begin van de 19e eeuw kwam er een einde aan massabegravingen in Parijs. De nieuwe begraafplaatsen gaven elke overledene een eigen plek, met een grafsteen of mausoleum. Père Lachaise werd ontworpen door Alexandre-Théodore Brongniart als een Engelse landschapstuin. In mei 1804 werden de eerste doden hier begraven. Een jaar later kreeg het terrein officieel de naam van Père François de la Chaise, de biechtvader van Zonnekoning Lodewijk XIV.

Eerste monumenten en bijzondere legendes
De ontwerper Brongniart ligt er zelf, in divisie 11. Baron Desfontaines, eigenaar van het oorspronkelijke landgoed, rust in divisie 22. Naar verluidt betaalde hij meer voor zijn graf dan hij kreeg voor zijn land. Het oudste mausoleum is van de Russische gravin Elisabeth Demidov Stroganov (divisie 19), een imposante graftoren van drie verdiepingen. Volgens de legende wacht er een beloning van twee miljoen roebel voor wie daar een jaar onafgebroken verblijft. Of iemand het ooit geprobeerd heeft? Niemand die het weet.

Van dorp tot stad van doden
Bij de opening lag Père Lachaise nog buiten Parijs, tegen de heuvels van het vroegere dorp Ménilmontant. Dankzij de stadsuitbreidingen van Baron Haussmann werd het uiteindelijk opgeslokt door de hoofdstad. Inmiddels beslaat het kerkhof 43 hectare, verdeeld in 97 ‘divisies’. Er rusten meer dan 1,3 miljoen mensen, waaronder zo’n 750 bekende namen.

Begraven worden op Père Lachaise
Het kan nog steeds. Er zijn naar schatting 80.000 plekken beschikbaar, maar je moet wel bij overlijden inwoner van Parijs zijn. Een concessie kost:

  • 10 jaar: € 688

  • 30 jaar: € 2.329

  • 50 jaar: € 3.441

  • Eeuwigdurend: € 10.911 (voor een plek van 1x2 meter)

Symboliek op steen
Père Lachaise is een openluchtmuseum van symbolen en verhalen. Je vindt er naakte vrouwenbeelden uit de Belle Époque, geheime hoekjes, sensuele sculpturen. Wie oog heeft voor graficonografie herkent deze symbolen:

  • Kruis – dood én verrijzenis

  • Engel – boodschapper van het hiernamaals

  • Opengeslagen boek met boekenlegger – een onaf hoofdstuk

  • Anker – trouw en hoop

  • Fakkel – omhoog: leven, omlaag: dood

  • Gebroken zuil – een vroegtijdig einde

  • Sarcofaag – status en rijkdom

Steentjes op joodse graven
Op joodse graven liggen vaak kleine steentjes, een gebruik dat teruggaat tot de tijd van de woestijn. In plaats van bloemen markeerden mensen het graf met stenen. Soms zitten er briefjes tussen met wensen of gebeden.

Wie je er tegenkomt
Een wandeling over Père Lachaise is een ontmoeting met de meest uiteenlopende mensen: toeristen, buurtbewoners, fotografen, pelgrims, geliefden, kinderen, bewonderaars — en misschien zelfs een verdwaalde necrofiel of beeldverzamelaar. Ook ik loop er tussen.

Père Lachaise is geen gewone begraafplaats. Het is een stad in zichzelf, een spiegel van het leven, en een boek dat je eindeloos kunt blijven lezen.